Redakcja: ul. Bursztynowa 31, Lublin
W ostatnim czasie wszelkie massmedia pokazały tragiczne zdjęcia z fatalnych wydarzeń w Stanach Zjednoczonych . Aż w sześciu stanach pojawiły się intensywne trąby powietrzne, które wręcz zmiotły z powierzchni ziemi całe tereny miejskie. Ocenia się, że w następstwie potężnej intensywności trzydziestu tornad, które szalały na terenie przeważnie stanu Kentucky mogło zginąć ponad 100 osób, a liczba rannych liczona jest na blisko tysiąc. Przeszło pięćset tysięcy osób zostało bez dostępu do prądu. 10-tysięczne miasto Manfield w Kentucky zostało dokładnie zrównane z ziemią. Unicestwione zostały szkoły, fabryki, domy i magazyny. Został wyłącznie gruz. Chociaż w dalszym ciągu trwają czynności ratunkowe i usuwanie szkód, sekwencja tornad, jakie przeszły 10 i 11 grudnia 2021 roku została określona przez prezydenta USA, Joe Bidena jako „prawdopodobnie największy kataklizm w historii USA”.
Co skutkuje tym, że w nowoczesnym państwie z super systemem ostrzegawczym, z pełną gotowością służb ratunkowych dochodzi do tak wielkiej tragedii? Dlaczego człowiek, pomimo technologii, nadal przegrywa z naturą? Aby odpowiedzieć sobie na to pytanie, należy nade wszystko zrozumieć, co to jest tornado.
Każdy z nas prawdopodobnie widział zdjęcie bądź nagranie video pokazujące trąbę powietrzną. To taka wertykalna, obracająca się kolumna lejkowata, która ma zarazem kontakt z ziemią i z podstawą chmury cumuonimbus. Tornada występują na niemalże każdym kontynencie (oprócz Antarktydy), w średnich szerokościach geograficznych. Jednak terenem, na jakim zjawiska te zachodzą z reguły, jest obszar Stanów Zjednoczonych. Wedle ostatnich pomiarów dochodzi tam do około 1200 tornad rocznie, na ogół w okresie letnim. Lecz w obwodzie środkowych stanów trąby powietrzne pojawiają się również w okresach zimowych, kiedy dochodzi do cieplejszych temperatur. Dla porównania dane europejskie odnotowują średnio mniej więcej 400 takich zjawisk.
Skąd się bierze tornado, co je napędza? Można sobie odpowiedzieć na to zapytanie poznając cechy klimatyczne amerykańskiego okręgu zwanego potocznie Aleją tornad. To środkowy rejon kraju, rozciągający przez stany Teksas, Oklahoma, Kansas, Luizjana, Nebraska, Iowa i Dakota Południowa. Czasem zalicza się do niej także Minnesota, Wisconsin, Kentucky, Illinois, Indiana, Missouri , Dakota Północna i Ohio.
Na obszarze tych stanów występuje nadzwyczajnie wielka ilość trąb powietrznych. Spowodowane jest to tym, że w centralnym miejscu ciepłe masy powietrza płynące z Zatoki Meksykańskiej spotykają się z chłodnym prądem znad Gór Skalistych. Cieplejsze powietrze jest wypychane przez chłodny prąd do góry, tam powstaje mocny prąd wstępujący. Buduje on masywną chmurę burzową cumulonimbus. Wznoszące się i opadające masy powietrza wewnątrz chmury zaczynają raptownie krążyć i tak kształtuje się mezocyklon.
Siła tornado może posiadać różną skalę zniszczenia, do jej nazwania służy sześciostopniowa skala Fujity (F0-F6). Tornada, które poczyniły tak wielkich fatalnych skutków w grudniu 2021 w USA zostały zakwalifikowane jako siła F4. Strach zatem pomyśleć, jak wielkim kataklizmem muszą być żywioły w wyższej skali, stopień F6 jest wprost niewyobrażalny i analizowany przez meteorologów jako nieprawdopodobny. Dla zestawienia trąby powietrzne, czy tornada szkwałowe w Europie nie przekraczają zwykle siły F3, powstają zazwyczaj w okolicy Holandii i Wielkiej Brytanii. W Polsce są to najczęściej krótkie zjawiska w terenie Pomorza, Parku Sowińskiego a także na poziomie - jednej z Ziemi Lubuskiej, Wielkopolskę, aż po Mazury, a drugiej z Małopolski, przez Kielecczyznę, aż po Wyżynę Lubelską.
do dziś uznaje się, że najogromniejszym żywiołem na świecie było tornado El Reno w Oklahomie z 2013 r., miało aż 4,2 km szerokości i prędkość 476 km/h, w ciągu 40 minut dokonało zniszczeń na 40 milionów dolarów. Natomiast najwięcej ofiar śmiertelnych pochłonęło tornado Tri-state w 1925 roku. Wiało z prędkością ok. 117 km/h przez ponad 3,5 godziny. Jego potęga opisywana jako F5 oraz ponad 350-kilometrowy zakres były przyczyną śmierci aż 695 osób.
Zwiększająca się ilość i natężenie tornad, pojawiających się również w okresach zimowych skłania klimatologów do podejmowania dociekań nad ich przyczynami. Z jakiej przyczyny natężenie tornad jest tak zaskakująco kolosalna, co sprawia, że tworzą się tak błyskawicznie i nagle. Niezwykle rozbudowany, nowoczesny system ostrzegawczy, rzetelne procedury działania w trakcie trąby powietrznej, nadal jednak są niewystarczające. Do w dzisiejszych czasach bowiem nie ma kompletnej wiedzy w kwestii dokładnego biegu tworzenia się trąby powietrznej. Meteorolodzy prowadzą nieustanną obserwację pogody i oceniają niebezpieczeństwo pojawienia się zjawiska na podstawie wskazania warunków sprzyjających zaistnieniu tornada. Stosują z nowoczesnych modeli numerycznych, które sporządzają dane wysyłane ze specjalnych tzw.
